Intern begeleiders zijn vaak (te) dienstbare collega’s. Het uit zich ook in formuleringen van de IB’er als: “Mijn deur staat altijd voor je open, kom gerust binnen als ik er ben.” Het is een gebaar dat ‘Ik ben er voor jullie’ uitdrukt. Te waarderen, maar het pakt voor veel IB’ers slecht uit.
Intern begeleiders kunnen door een (te) dienstbare houding overvraagd worden met allerlei kleine vragen en verzoeken: “Jij hebt vanmiddag toch geen
klas, kun je even …” De IB’er is hier de assepoester van de school, links en rechts opgezadeld met klusjes en verzoeken om aandacht. De gedachte ‘Ik
ben er voor jullie’ past haar wel, maar de assepoester-modus zou vermeden moeten worden. Werken met een begeleidingsplan helpt daarbij.
Naar doelgericht en preventief werken
De actuele beroepsstandaard voor de intern begeleider (LBBO, 2022) daagt uit tot een fundamentele heroriëntatie van de intern begeleider: van probleemgestuurd werken naar doelgericht handelen. Niet langer komt de intern begeleider vooral aan zet bij problemen met een leerling (curatieve inzet), maar met name als sleutelspeler bij de ontwikkeling
van onderwijskwaliteit en een professionele leergemeenschap (preventieve inzet). Die intern begeleider (als kwaliteitscoördinator) werkt idealiter met 10
principes (Greven, 2022):
1. werkt in lijn met de visie van de school;
2. draagt bij aan een rijkere leeromgeving voor de leraar;
3. hanteert het leren van de leraar als primair aangrijpingspunt voor kwaliteit;
4. behandelt het schoolteam als een orkest;
5. behandelt de leraar als een full professional partner;
6. versterkt het leernetwerk in de school;
7. werkt primair preventief;
8. is vooral activerend lid van het lerend schoolteam;
9. bewaakt de professionele ruimte van de leraar;
10. is er (als het moeilijk wordt).
De intern begeleider als full professional partner
Principe 5, “behandelt de leraar als een full professional partner”, herkennen veel IB’ers als opgave. Ze voelen zich in de school nogal eens als vraagbaak
gebruikt en realiseren zich dat de rol van ‘quickfixer’ de leraar uiteindelijk afhankelijk maakt. De leraar moet meer in de positie van volwaardig
professioneel partner gebracht/gehouden worden om eigen professionele afwegingen te maken. De onderwijsprofessional is niet iemand die voortdurend assistentie nodig heeft. Taakomschrijvingen van IB’ers kennen weliswaar soms ongelukkige frases als “… de intern begeleider ontwerpt begeleidingstrajecten voor de leraar …”, waarbij de leraar naar voren komt
als iemand aan wie gehandeld wordt, in plaats van met wie. Maar de IB’er kan beter uitgaan van hoge verwachtingen van de leraar: het is een hoogopgeleide
professional die in staat is de eigen ontwikkeling ter hand te nemen.
Principe 5, “de leraar behandelen als full professional partner”, vraagt wel om wederkerigheid. Het is een oproep aan de intern begeleider zich ook tot
full professional partner te ontwikkelen. Professioneel partnerschap veronderstelt immers ten minste een tweetal.
Het geldt voor elke professional, dus ook voor de IB’er als professioneel partner: er wordt gewerkt met heldere doelen en taken die door de partners
erkend en gedragen worden, die collegiaal toetsbaar zijn en ook geëvalueerd worden. Daartoe kan de IB’er met een begeleidingsplan werken, op te vatten
als een werkcontract met het team. Zo’n plan biedt een jaaroverzicht met de belangrijkste activiteiten van de IB’er voor zover ze op het team, deelteams of
teamleden (de professionele partners) gericht zijn. Het begeleidingsplan geeft de activiteiten van de intern begeleider weer op het (nieuwe) werkterrein ‘leercoördinator’ dat in in de beroepsstandaard opgevoerd wordt.
Format voor een begeleidingsplan
Het begeleidingsplan omvat ten minste:
• De uitgangspunten/principes die gehanteerd worden
Het boek ‘De 10 principes van de intern begeleider’ (2022) kan hier inspiratie bieden. Per schooljaar kunnen enige nieuwe principes een accent krijgen. Meer dan 5 principes (per jaar) gaat ten koste van de focus. Over de principes kan bij de vaststelling in de teamvergadering discussie ontstaan en dat is precies de bedoeling.
• Algemene doelen
Het gaat hier om (leer)doelen die voor het gehele team gelden. Ze kunnen goed afgeleid worden van de schoolvisie (toekomstbeeld). Alle doelen,
ook die voor de individuele leden, staan in een relatie tot die visie. Bij elk doel wordt ten minste een aanpak opgenomen, wie de uitvoering ter hand neemt en hoe en wanneer geëvalueerd wordt. Eventueel kan de startsituatie omschreven worden.
• Begeleiding leraar A, B, leerteam etc.
In principe krijgt elke leraar een plek in het begeleidingsplan. De school wil immers een professionele leergemeenschap zijn. Daarin is (permanent) leren voor elk lid een opgave. Niet alle begeleiding hoeft even nadrukkelijk te zijn.
Van met elkaar (intentioneel) samenwerken in een klas gaat ook een groot leereffect uit. Per leraar wordt een beginsituatie geschetst, de doelstelling voor het schooljaar, de aanpak op hoofdlijnen om dat doel te bereiken, de ondersteuning die daarbij verleend wordt, de wijze en het moment waarop geëvalueerd wordt en of/hoe de opbrengsten gedeeld worden.
Zie voor een praktisch schema: www.tijdschriftib.nl – TIB nummer 5 © Instondo 2023
Let wel: leraren kunnen, onder condities, goed elkaar begeleiden. Niet alle begeleiding komt op het bordje van de intern begeleider.
Vastgesteld door het team
Het begeleidingsplan wordt jaarlijks vastgesteld en geëvalueerd in de schoolteamvergadering. Het krijgt zo legitimatie en additionele betekenis in de professionele verhoudingen in de school; het wordt een opgave van de school als geheel en werkt zo als sociaal contract. Collegiaal toetsbaar werken past in een professionele leergemeenschap. Het begeleidingsplan is een mooie basis voor een dialoog met het team over wenselijke accenten van de intern begeleider in de school.
Meer lezen?
• Greven, L. F. (2022). De 10 principes van de intern
begeleider. Uitgeverij Instondo.
• LBBO (2022). De beroepsstandaard voor de intern
begeleider als kwaliteitscoördinator. Uitgeverij
Pica.
Uit: www.tijdschriftib.nl – TIB nummer 5 © Instondo 2023
link naar artikel 13_5_28_Ontwikkeling – De IB’er als assepoester